Κύριες στρατηγικές επιλογές
Με δεδομένα τα προβλήματα της διπλής περιφερειακότητας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, όπως πολύ συνοπτικά έχουν περιγραφεί στα προηγούμενα μέρη/ενότητες της παρούσας πρότασης, τα οποία οφείλονται στα γεωγραφικά και γεωφυσικά χαρακτηριστικά των επί μέρους χωρικών ενοτήτων (νησιών) της και τα οποία δημιουργούν έντονα και επιμηκυνόμενα (σε χρόνο) προβλήματα ανάπτυξης, η κύρια στρατηγική επιλογή της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου για την περίοδο 2021-2027 ταυτίζεται με τον Στόχο Πολιτικής 5, ήτοι την ενδυνάμωση της Χωρικής Συνοχής, βασικό παράγοντα της κοινωνικής συνοχής και της προώθησης της ανάπτυξης.
Εξ’ άλλου, από την εμπειρία σχεδιασμού και εφαρμογής, έστω και σε πολύ μικρές κλίμακες κατά τις προηγούμενες περιόδους, αλλά κυρίως από αντίστοιχη εμπειρία κατά την τρέχουσα περίοδο (2014-2020) με την εφαρμογή μιας στρατηγικής Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ) και δύο στρατηγικών ολοκληρωμένης ΒΑΑ, είναι βέβαιο ότι η διευρυμένη εφαρμογή και με πολύ μεγαλύτερη εμβάθυνση αντίστοιχων στρατηγικών κατά τη νέα περίοδο (2021-2027), θα αμβλύνουν σε σημαντικό βαθμό τα προαναφερθέντα προβλήματα της διπλής περιφερειακότητας του Βορείου Αιγαίου.
Πιο συγκεκριμένα, λαμβάνοντας υπ’ όψη τα φυσικά γεωγραφικά και γεωφυσικά μειονεκτήματα των νησιών της Περιφέρειας, όπως μέγεθος, αποστάσεις, ανάγλυφο του εδάφους, στέρηση φυσικών πόρων για ανάπτυξη συγκεκριμένων παραγωγικών δραστηριοτήτων στα παραδοσιακά πρότυπα χωρίς χρήση προηγμένων τεχνολογιών, αλλά και με συγκεκριμένα αντίστοιχα φυσικά και ανθρωπογενή πλεονεκτήματα, η χρήση των εργαλείων στρατηγικών Χωρικής Ανάπτυξης είναι η κυριότερη στρατηγική επιλογή της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Ως εκ τούτων:
1. Μια πρώτη προσέγγιση είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας στρατηγικής Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ), για το σύνολο των πέντε πολύ μικρών νησιών (Οινούσες, Άγιος Ευστράτιος, Ψαρά, Φούρνοι και Θύμαινα), με Θεματικούς Στόχους των αντίστοιχων παρεμβάσεων:
α) Καθημερινή συχνή θαλάσσια επικοινωνία με τα άμεσα γειτνιάζοντα μεγαλύτερα νησιά.
β) Συχνή και διαρκή ετησίως θαλάσσια επικοινωνία με τη Λέσβο, ως το νησί του διοικητικού και εμπορικού κέντρου της Περιφέρειας.
γ) Εξασφάλιση αυτάρκειας σε νερό και καθαρή ηλεκτρική ενέργεια.
δ) Εξασφάλιση υποδομών ή/και υπηρεσιών προστασίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
ε) Ανάπτυξη στενών παραγωγικών και εμπορικών σχέσεων με τα άμεσα γειτνιάζοντα μεγαλύτερα νησιά.
στ) Ανάπτυξη κοινωνικών και πολιτιστικών υποδομών και υπηρεσιών (κυρίως με αξιοποίηση ΤΠΕ), στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας.
2. Μια δεύτερη πρόσθετη προσέγγιση είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή δύο στρατηγικών ολοκληρωμένης Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΒΑΑ), στα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Περιφέρειας (Μυτιλήνη και Χίο), με κύριους στόχους:
α) Την αύξηση της λειτουργικότητας των πόλεων.
β) Την ανάπτυξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων.
γ) Την άμβλυνση κοινωνικών προβλημάτων.
δ) Τον μετασχηματισμό τους σε πόλους διάχυσης της ανάπτυξης σε ολόκληρο το νησί που χωροθετείται κάθε αστικό κέντρο, αλλά και στο σύνολο της Περιφέρειας.
3. Τέλος, μια τρίτη πρόσθετη προσέγγιση είναι ο σχεδιασμός τουλάχιστον πέντε ΤΑΠΤοΚ/CLLD στα αντίστοιχα πέντε νησιά [Λέσβος (εκτός του αστικού ιστού της Μυτιλήνης), Χίος (εκτός του αστικού ιστού της Χίου), Σάμος (όλο το νησί), Ικαρία (όλο το νησί) και Λήμνος (όλο το νησί)].
Βασικές κατευθύνσεις των παραπάνω στρατηγικών θα είναι οι εξής:
- Οι στρατηγικές θα σχεδιασθούν στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων αξιολόγησης με κυρίαρχο κριτήριο τη συμμετοχική διαδικασία κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των στρατηγικών, των τοπικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών.
- Οι δράσεις των στρατηγικών θα είναι συμπληρωματικές προς τις οριζόντιες δράσεις του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Βορείου Αιγαίου 2021-2027.
- Η πρόοδος εφαρμογής των στρατηγικών, ως προς τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα τους, θα αξιολογείται από την Διαχειριστική Αρχή του ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου κάθε δύο χρόνια.
Αναμενόμενα αποτελέσματα
Σε σχέση με τα προβλήματα που καλούνται να επιλύσουν ή έστω να αμβλύνουν οι προαναφερόμενες στρατηγικές επιλογές, το κυρίαρχο αποτέλεσμα είναι η ενδυνάμωση της χωρικής συνοχής στην Περιφέρεια, με βάση τα επί μέρους αναμενόμενα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους, τα οποία είναι τα εξής:
α) Άρση της απομόνωσης των πολύ μικρών και μικρών νησιών, καθώς και των ορεινών/ ημιορεινών εσωτερικών ζωνών των μεγαλύτερων νησιών της Περιφέρειας.
β) Ανάσχεση της απερήμωσης/εγκατάλειψης των πολύ μικρών νησιών.
γ) Ανάπτυξη παραγωγικών/επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε περιοχές των συγκεκριμένων στρατηγικών.
δ) Ανάπτυξη διανησιωτικών εμπορικών και κοινωνικών σχέσεων.
Ταμείο/Ενδεικτικός προϋπολογισμός σε Δημόσια Δαπάνη
- ΕΤΠΑ
- Από το σύνολο των πόρων του ΕΤΠΑ στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου: 150,00 εκατ. €.
Σημείωση
Ενδέχεται και κατά πάσα πιθανότητα να προβλεφθούν και πόροι του ΕΚΤ από το Περιφερειακό ΕΠ στις συγκεκριμένες στρατηγικές, ή σε κάποιες από αυτές, αλλά αυτό θα προσδιορισθεί κατά τον σχεδιασμό του Περιφερειακού ΕΠ και ανάλογα με την Αρχιτεκτονική του νέου ΕΣΠΑ σε Επιχειρηματικά Προγράμματα.
Απολύτως αναγκαία κρίνεται, από το Δήμο Δυτικής Λέσβου, η εφαρμογή μιας στρατηγικής Χωρικής Ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή του Κόλπου Καλλονής, με κύριους στόχους:
• την ενίσχυση της αναγνωρισιμότητας και της επισκεψιμότητας της περιοχής,
• τη δημιουργία ενός συνεκτικού και εξωστρεφούς παραγωγικού συστήματος που θα προσδώσει ταυτότητα σε όλα τα τοπικά προϊόντα και
• την προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Ο επιχειρησιακός σχεδιασμός του Δήμου Δυτικής Λέσβου προβλέπει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο οικοανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή του Κόλπου Καλλονής, το οποίο διαμορφώνεται από τον ιδιαίτερο περιβαλλοντικό και πολιτισμικό πλούτο της και το καθεστώς προστασίας των περιοχών της που εντάσσονται στο δίκτυο Natura 2000. Η επιτυχία του εν λόγω σχεδίου βασίζεται 1ον) στην υγεία και προστασία των υγροτόπων, του θαλάσσιου οικοσυστήματος και των λοιπών σημαντικών βιοτόπων του Κόλπου Καλλονής, 2ον) στην προσαρμογή των παραγωγικών δραστηριοτήτων (αλιεία, γεωργία, μεταποίηση τοπικών πρώτων υλών, τουρισμός) στα νέα δεδομένα της ψηφιακής σύγκλισης και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και 3ον) στη δικτύωση των τοπικών παραγωγικών φορέων.
Πρόκειται για μια περιοχή με πληθυσμό 15.000 κατοίκων και ιδιαίτερο τοπικό αναπτυξιακό δυναμικό (σαρδέλα Καλλονής, αλυκές Καλλονής, αμπελουργία Ανεμώτιας, γεωθερμία, birdwatching, παραδοσιακοί οικισμοί, παλαιοντολογικά ευρήματα, αρχαιολογικοί χώροι, κλπ) που απαιτεί ένα ολοκληρωμένο και στοχευμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση των κύριων προκλήσεων (της πληθυσμιακής μείωσης, της περιθωριοποίησης, της αναπτυξιακής υστέρησης και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης). Γενικές προσκλήσεις για τη χρηματόδοτηση αποσπασματικών έργων –ένα μονοπάτι εδώ, δυο επιχειρήσεις εκεί, ένα συνεδριακό έργο παραπέρα- δεν αρκούν.
Ο Κόλπος Καλλονής αποτελεί την καρδιά του νεοσύστατου Δήμου Δυτικής Λέσβου, σε αντιστοιχία με τη θέση και το ρόλο των αστικών κέντρων της Μυτιλήνης και της Χίου στους ομώνυμους Δήμους. Με το παρόν (προς διαβούλευση) 1ο κείμενο Στρατηγικής, προβλέπονται και πάλι ολοκληρωμένες παρεμβάσεις βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, ενισχύοντας τις αστικές περιοχές του Βορείου Αιγαίου, αλλά δεν προβλέπεται κάτι εξίσου εξειδικευμένο για τη βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου, το οποίο θα στοχεύει στην καταπολέμηση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων και στην ενδυνάμωση της ενδοπεριφερειακής χωρικής συνοχής, στο πλαίσιο μιας Στρατηγικής ισόρροπης ανάπτυξης.
Κατάθεση Πρότασης Ποδηλατικού Συλλόγου Λέσβου
Σε όλες τις πόλεις του κόσμου τα Σχέδια Αστικής Ανάπλασης έχουν σαν στόχο τον περιορισμό του αυτοκινήτου μέσα στην πόλη, την ανάπτυξη της κίνησης με τα πόδια και άλλων εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης. Εδώ και 30 χρόνια όλες οι πόλεις που έλυσαν το κυκλοφοριακό τους πρόβλημά έχουν σταματήσει να σκέφτονται ότι λύση είναι τα περισσότερα πάρκινγκ, οι μεγαλύτεροι δρόμοι κάτι που αποδεδειγμένα φέρνει στην πόλη περισσότερα αυτοκίνητα. Στόχος είναι πάντα να δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για να κάνουν τον πολίτη να περπατήσει ίσως ακόμα και να απαλλαγεί από το αυτοκίνητο του, δίνοντας τους ελεύθερους χώρους που δημιουργούνται στον άνθρωπο, στον πεζό. Ο Ποδηλατικός Σύλλογος Λέσβου (Πο.Συ.Λε.) που δραστηριοποιείται πάνω από 10 χρόνια στη Λέσβο είτε σαν όμιλος, είτε επίσημα σαν σύλλογος από το 2015, δεν έχει την επιστημονική κατάρτιση του συγκοινωνιολόγου αλλά εμπειρικά από την χρήση του ποδηλάτου μέσα στην πόλη, είναι πρόθυμος να παρέχει οποιαδήποτε πληροφορία και βοήθεια μπορεί να αφορά κυκλοφοριακές λύσεις που εντάσσουν το ποδήλατο, ως αστικό τρόπο μετακίνησης ή αναψυχής.
Παρακάτω θα αναπτύξουμε κάποιες ιδέες που αφορούν άμεσα ή έμμεσα το ποδήλατο. Σίγουρα οι παρεμβάσεις μας θα ήταν περισσότερες αλλά θα θέλαμε σαν Σύλλογος με ειδικό στόχο και σκοπό, να παραμείνουμε σ' αυτά που επηρεάζουν τη ζωή του ανθρώπου που θα αφήσει το αυτοκίνητο και θα επιλέξει το ποδήλατο ή τα πόδια για τις μετακινήσεις του. Σίγουρα όλοι μας έχουμε αυτοκίνητα που θέλουν χώρο στάθμευσης, παιδιά που θέλουν να παίξουν αμέριμνα και με ασφάλεια σε παιδικές χαρές, ανάγκη αναψυχής κι επαφής με τον συμπολίτη μας, αλλά σ' όλα αυτά πρέπει πρώτα να βάλουμε το καλό της πόλης και όχι το προσωπικό μας συμφέρον. Παρακάτω λοιπόν ακολουθεί άποψη μας, σαν βοήθεια για μια καλύτερη πόλη.
Σε πρώτη προτεραιότητα θα θέταμε τη μελέτη για το σχεδιασμό του έργου «ποδηλατόδρομος-πεζόδρομος Σουράδα – Αεροδρόμιο», ένα ώριμο και απαραίτητο έργο δεδομένου ότι εκατοντάδες συμπολίτες μας σχεδόν καθημερινά χρησιμοποιούν την περιοχή για αναψυχή αλλά και αθλητικές δραστηριότητες (τρέξιμο, περίπατο, ποδηλασία κλπ) χωρίς τις απαραίτητες από την πολιτεία συνθήκες ασφάλειας. Ένα έργο που έχει να κάνει και με το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της πόλης μας που είναι η ανάπτυξη και αξιοποίηση του Παραλιακού Τόξου της.
Παιδική Χαρά Επάνω Σκάλας Πρόσφατα ανακοινώθηκε από το Δήμο η αναίρεση της απόφασης που ήθελε την συγκεκριμένη παιδική χαρά να μετατρέπεται σε πάρκινγκ
αυτοκινήτων. Στα άμεσα σχέδια του Δήμου δεν υπάρχει ακόμα ένα πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής. Η ανάγκη ενός τέτοιου πάρκου είναι τεράστια και δεν νομίζουμε ότι χρειάζεται να αναπτύξουμε το γιατί χρειαζόμαστε καλύτερους οδηγούς. Το πάρκο αυτό πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμο, εντός του αστικού ιστού της πόλης και η συγκεκριμένη θέση κρίνεται η καταλληλότερη. Άλλη πιθανή χρήση του χώρου θα μπορούσε να είναι μια παιδική χαρά, ένα ποδηλατικό πάρκο. Στόχος των ΣΒΑΚ είναι να μετατρέψουμε τους χώρους στάθμευσης σε πάρκα, παιδικές χαρές, χώρους συνάντησης και αναψυχής των συμπολιτών.
Αστική ανάπλαση ιστορικού κέντρου: Το κέντρο χρειάζεται χώρο για στάθμευση μοτοποδηλάτων-μοτοσυκλετών μια κι έτσι μειώνεται δραστικά η χρήση αυτοκινήτου. Πολύ περιορισμένος είναι επίσης ο χώρος στάθμευσης ποδηλάτων. Αν πραγματικά θέλουμε να ενισχύσουμε τη χρήση ποδηλάτων από τους καθημερινούς χρήστες πρέπει να δημιουργηθούν υποδομές για να κάνουν τον πολίτη να πάρει το ποδήλατο και ν' αφήσει το αυτοκίνητο σπίτι. Κάθε συμπολίτης μας που θα καταφέρνει να αφήσει το αυτοκίνητο σπίτι και να κατέβει με τα πόδια, το λεωφορείο ή με το ποδήλατό του στο κέντρο είναι ένα αυτοκίνητο λιγότερο.
Δίκτυο πεζοδρομίων και οδών ήπιας κυκλοφορίας στην πόλη της Μυτιλήνης. Εδώ θα θέλαμε να δώσετε ιδιαίτερη σημασία στην ελεύθερη προσπέλαση όλων των πεζοδρομίων της πόλης μας. Ο πεζός, ο άνθρωπος με κινητικά προβλήματα, ο χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου, ο ηλικιωμένος, τα παιδικά καροτσάκια θα πρέπει να είναι στο κέντρο των μελετών. Με την έως τώρα κατάσταση ωθούμε όλες αυτές τις μονάδες σε κατ’ οίκο περιορισμό. Είναι γνωστό και ορατό σε όλη την πόλη η κατάληψη των πεζοδρομίων από προϊόντα καταστημάτων, τραπεζοκαθίσματα, αυτοκίνητα, παράνομες προεκτάσεις κάθε είδους επιχείρησης, κάτι που στέλνει όλους τους προαναφερόμενους να κινούνται μέσα στο δρόμο και να δυσχεραίνει την κίνηση των αυτοκινήτων αλλά και όλων των υπολοίπων χρηστών του δρόμου. Ο πεζός φοβάται να περπατήσει σε δρόμους χωρίς πεζοδρόμια ή με πεζοδρόμια κατειλημμένα από παράνομες δραστηριότητες. Αυτό αναγκάζει περισσότερους πολίτες να επιλέγουν το αυτοκίνητό τους ακόμα και για πολύ μικρές διαδρομές μια κι έτσι αισθάνονται ασφαλείς.
Στο έργα αναβάθμισης του κέντρου της Μυτιλήνης πρέπει να προστεθεί μελέτη για ποδηλατόδρομο στην προκυμαία. Το συγκεκριμένο έργο θα αποτελούσε την προέκταση των έργων του πεζόδρομου ποδηλατόδρομου πίσω από το κάστρο και την μελλοντική σύνδεση με το επόμενο μεγάλο έργο του πεζόδρομου ποδηλατόδρομου από Σουράδα έως Αεροδρόμιο.
Τέλος μια καλή ιδέα είναι η δημιουργία ποδηλατικών διαδρομών στα άλση Τσαμάκια και Αρχαίου θεάτρου, όπου θα είναι ένας συνδυασμός περιήγησης σε αρχαιολογικούς χώρους και ψυχαγωγίας/άθλησης με το ποδήλατο.
Αυτές είναι οι προτάσεις μας σε λύσεις που θα λειτουργήσουν για την αναβάθμιση της πόλης μας. Σκοπός μας είναι να συμβάλουμε από κοινού σε μια προσπάθεια για καλύτερη Μυτιλήνη.