Η Στρατηγική Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων των μικρών νησιών (ΟΧΕ) αποτελεί εργαλείο ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης. Προϋποθέτει την ανάλυση των αναπτυξιακών αναγκών και του αναπτυξιακού δυναμικού της περιοχής και την περιγραφή μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για την αξιοποίηση τους.
Η Στρατηγική έχει μακροχρόνιο ορίζοντα ανεξάρτητα από προγραμματικές και πολιτικές περιόδους με όραμα, συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους, και ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης που θα ιεραρχεί τις δράσεις και τα έργα προτεραιότητας.
Η Χωρική Αρχή αποτελεί τον αρμόδιο φορέα για τον σχεδιασμό και την κατάρτιση της Στρατηγικής (ΟΧΕ) ενώ η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης (ΕΥΔ) του Προγράμματος «Βόρειο Αιγαίο» είναι η αρμόδια αρχή για την έγκριση, τη διαχείριση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο της εφαρμογής της Στρατηγικής.
Η Στρατηγική ΟΧΕ σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό οφείλει να εγκριθεί, το αργότερο, έως τις 28/02/2024, αν και ο στόχος είναι να υπάρχει εγκεκριμένη Στρατηγική εντός του καλοκαιριού του 2023.
Στην πρώτη τηλεδιάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στις 03/10/2022 στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την Στρατηγική ΟΧΕ μικρών νησιών, η Δήμαρχος Αγίου Ευστρατίου έθεσε ως όραμά της την αντιστροφή της δημογραφικής συρρίκνωσης του νησιού. Ανέλυσε τον στόχο της να γίνει ο Άη Στράτης πρότυπο κέντρο πράσινης ενέργειας και εναλλακτικός τουριστικός προορισμός. Υπάρχει θέληση να δημιουργηθεί μια κοινωφελής επιχείρηση που θα εκμεταλλεύεται την περίσσεια της παραχθείσας ενέργειας π.χ. διοχετεύοντάς την σε θερμοκήπιο που θα παράγει ζωοτροφές. Τέλος, αναφέρθηκε στην προσπάθεια ανάδειξης των κοινόχρηστων χώρων και των ορίων των οικοπέδων του παλιού οικισμού, ενώ δεν παρέλειψε και ζητήματα υποδομών όπως αυτό της επέκτασης του δικτύου αποχέτευσης.
Ο Δήμαρχος Οινουσσών ανέδειξε την ανάγκη να αναπτυχθούν οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στο νησί και ανέφερε ως παράδειγμα το έργο MUSICA που αυτή τη στιγμή υλοποιείται στις Οινούσσες και περιλαμβάνει τόσο την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όσο και την αφαλάτωση. Ακόμα, αναφέρθηκε στη ναυτική παράδοση του νησιού που πρέπει να αξιοποιηθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο γαλάζιας ανάπτυξης των Οινουσσών. Προτάθηκε η ανάπλαση των κοινόχρηστων χώρων του οικισμού με υπογειοποίηση των ηλεκτρικών καλωδίων ενώ δόθηκε έμφαση στο γεγονός ότι δεν υπάρχει η απαιτούμενη διοικητική ικανότητα για να υποστηριχθεί το «βοήθεια στο σπίτι». Τέλος, έγινε αναφορά στο μεγάλο αριθμό εγκαταλελειμμένων κτιρίων που υπάρχουν στο νησί για τα οποία πρέπει να βρεθεί μια λύση για την αξιοποίησή τους.
Ο Δήμαρχος Ψαρών αναφέρθηκε στην ανάγκη έργων-υποδομών και στην ενεργειακή αναβάθμιση όσων δημόσιων κτιρίων δεν αναβαθμίστηκαν την προηγούμενη περίοδο. Επιπρόσθετα, πρότεινε την ανάπλαση του οικισμού και του κήπου του Κανάρη. Επιβεβαίωσε την αδυναμία άσκησης στοχευμένης κοινωνικής πολιτικής από τους μικρούς νησιωτικούς Δήμους θεωρώντας απαραίτητη την βοήθεια από κάποιο εξωτερικό φορέα.
Ο Δήμαρχος Φούρνων έθεσε ως στόχο την ανάδειξη του νησιού σε σημαντικό καταδυτικό προορισμό ξεκινώντας με την δημιουργία ενός καταδυτικού πάρκου με επισκέψιμα ναυάγια. Υποστήριξε πως απαιτούνται μελέτες προστασίας ακτών από διάβρωση καθώς τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονη διάβρωση σε ορισμένες παραλίες χωρίς να γίνεται κατανοητή η αιτία. Συμφώνησε με τους υπόλοιπους Δημάρχους ως προς την κοινωνική πολιτική.
Εστιάζοντας στο ζήτημα της ενέργειας, ανέφερε πως υπάρχει ενδιαφέρον από ιδιωτική εταιρεία για δημιουργία υβριδικού συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα περιλαμβάνει φωτοβολταϊκά, μια ανεμογεννήτρια και ηλεκτρικούς συσσωρευτές, ένα project παρόμοιο με αυτό της Τήλου.
Ο Δήμαρχος Ικαρίας υποστήριξε πως είναι αδύνατος ο αναπτυξιακός σχεδιασμός όταν λείπουν βασικές υποδομές όπως δίκτυα ύδρευσης, δρόμοι, υποδομές διαχείρισης απορριμμάτων, και αντιδιαβρωτικά έργα. Ακόμα, υποστήριξε την εφαρμογή της μελετοκατασκευής όπου επιτρέπεται από το θεσμικό πλαίσιο.
Έθεσε ως στόχο να αναδειχθεί η Λουτρόπολη και γενικότερα ο ιαματικός τουρισμός του νησιού αλλά και να εκσυγχρονιστούν οι τουριστικές επιχειρήσεις. Τέλος, αναφέρθηκε και στην ανάγκη να δημιουργηθεί σφαγείο για το νησί.
Ο Αναπτυξιακός Οργανισμός του Δήμου Χίου πρότεινε το Πρόγραμμα να χρηματοδοτήσει την προετοιμασία μελετών.
Οι Δήμαρχοι στις τοποθετήσεις τους απέρριψαν την Διεύθυνση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού ή τον Αναπτυξιακό Οργανισμό της Περιφέρειας για Χωρική Αρχή και ζήτησαν να εξεταστεί η δυνατότητα της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.
Ολοκληρώνοντας, η ΕΥΔ ενθάρρυνε τους φορείς αλλά και τους δημότες των νησιών να εκφράσουν γραπτώς στο e-pepba.gr τις προτάσεις τους ως προς:
- Το όραμα που έχουν για το νησί
- Τις παρεμβάσεις που θεωρούν ότι εξυπηρετούν το όραμα
- Την Χωρική Αρχή
Η χωρική πολιτική για τα μικρά νησιά αποτελεί ένα στοίχημα για το πρόγραμμα όχι μόνο γιατί η διαμόρφωση μιας μικρονησιωτικής πολιτικής είναι από μόνη της πρόκληση αλλά επίσης γιατί:
- το μίγμα και η στόχευση της πολιτικής των μικρών νησιών της Περιφέρειας
- το επιτυχημένο σύστημα διακυβέρνησης και υλοποίησης καθόλη την προγραμματική περίοδο\
- η ωρίμανση των έργων και η αντιμετώπιση των θεμάτων της αδυναμίας των δικαιούχων
απαιτούν ειδική προσέγγιση και στήριξη σε όλο το φάσμα και για όλο τον χρόνο εφαρμογής της ΟΧΕ.
Ελπίζοντας σε μια περισσότερο στοχευμένη και ολιστική χωρική πολιτική για τα μικρά νησιά, η ΕΥΔ θα προσπαθήσει μαζί με τους Δημάρχους και τους φορείς για το καλύτερο.
Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή "Πρόγραμμα Βόρειο Αιγαίο 2021-2022" και ειδικότερα στο πλαίσιο υλοποίησης των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων αυτού, επιλέξιμες παρεμβάσεις μπορούν και να είναι και αυτές που αφορούν στην προστασία και ανάδειξη του Πολιτιστικού Αποθέματος των περιοχών παρέμβασης. Μάλιστα, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας προστασίας και ανάδειξης (π.χ. Ψηφιοποίηση Πολιτιστικών Πόρων).
Κατά συνέπεια, το ενδιαφέρον της Αντιπεριφέρειας Πολιτισμού του Βορείου Αιγαίου για την ανάπτυξη, συγκρότηση και υλοποίηση της ΟΧΕ Μικρών Νησιών είναι εύλογο και ισχυρό.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι: Η έννοια του πολιτισμού είναι στενά συνυφασμένη με τα νησιά της Περιφέρειας του Βορείου Αιγαίου. Η ΠΒΑ παρουσιάζει πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, με πλήθος μνημείων όλων των περιόδων, ενώ όσον αφορά την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, η περιοχή έχει σημαντικό πλούτο στοιχείων λαϊκού πολιτισμού που σχετίζονται με τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις, τις τέχνες και τα γράμματα, τη μουσική και το χορό, τη γαστρονομία, τα παραδοσιακά επαγγέλματα που συνδέονταν με τη βιομηχανία του ελαιολάδου, του ούζου, τη μαστιχοκαλλιέργεια, την αλιεία, τη χειροτεχνεία, την αγγειοπλαστική, τη ναυπηγική κ.α.. Τέλος, όλα αυτά τα πολιτιστικά στοιχεία των νησιών του Βορείου Αιγαίου αποτελούν πόλους τουριστικής δραστηριότητας – επισκεψιμότητας.
Έχοντας υπόψη τα παραπάνω, η Αντιπεριφέρεια Πολιτισμού συνέταξε το Τετραετές «Σχέδιο Δράσης – Πολιτισμός» της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου το οποίο και εγκρίθηκε με την υπ. αριθμ. 99/2022 Απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου του Βορείου Αιγαίου.
Επομένως - και πιστεύοντας ότι οι Φορείς που έχουν εγκεκριμένα Τομεακά Επιχειρησιακά Σχέδια διαθέτουν σημαντικό βαθμό ετοιμότητας και ωριμότητας - η Αντιπεριφέρεια Βορείου Αιγαίου έχει προετοιμάσει μια σειρά από Προτάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν τη χρηματοδότηση τους στο πλαίσιο της ΟΧΕ Μικρών Νησιών ικανοποιώντας πλήρως τον στόχο του Προγράμματος, να εξασφαλιστεί δηλαδή η προστασία και ανάδειξη του Πολιτιστικού Αποθέματος της περιοχής παρέμβασης.
Τα προτεινόμενα έργα της Αντιπεριφέρειας Βορείου Αιγαίου αναπτύσσονται στους κάτωθι άξονες: