ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Το παραγωγικό και ερευνητικό προφίλ των νησιών μας καθορίζει ένα μεγάλο στοίχημα αυτή την προγραμματική περίοδο, που είναι η συνέχιση της στρατηγικής επιχειρηματικότητας και καινοτομίας στην κατεύθυνσή όμως της σταδιακής μετάβαση των επιχειρήσεων με πιο διαφοροποιημένα, εξωστρεφή και ανταγωνιστικά πρότυπα. Στα αλήθεια υπάρχουν και πόροι και άνθρωποι και ευκαιρίες για πιο ενεργητικές πολιτικές επιχειρηματικότητας. Το νέο ΕΣΠΑ θα δώσει χρηματοδοτήσεις αλλά τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι μηχανισμοί του κράτους της Περιφέρειας και των ερευνητικών θα πρέπει να συμπορευτούν αρμονικά και προς όφελος της οικονομίας. Μιας οικονομίας που μετά την covid εποχή θα έχει να αντιμετωπίσει μια νέα πραγματικότητα στην οποία οι εσωστρεφείς στάσεις του παρελθόντος δεν θα χωρούν με τπτ και η έννοια της παγκόσμιας αγοράς θα φαντάζει ως ευκαιρίας μέσα απο την ψηφιακό κόσμο και τον κόσμο της νέας γνώσης.

Η Περιφέρειά μας χαρακτηρίζεται από μεγάλη εσωστρέφεια, υψηλό ποσοστό απασχόλησης στον δημόσιο τομέα και πολύ μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων που απευθύνονται αποκλειστικά στους μόνιμους κατοίκους του εκάστοτε νησιού. Οφείλουμε να συνεχίσουμε με μεγαλύτερη ένταση και αποτελεσματικότητα την προσπάθεια αντιστροφής αυτής της κατάστασης. Αυτό μπορεί να γίνει με σχετική μείωση των πόρων της «γενικής επιχειρηματικότητας» και αντίστοιχη αύξηση των πόρων για πιο στοχευμένες δράσεις. Δράσεις που: 1) θα στηρίζουν τις εξαγωγικές επιχειρήσεις, 2) θα στηρίζουν τις καινοτόμες επιχειρήσεις κι ενδεχομένως και συνεργασίες αυτών με ερευνητικούς φορείς και 3) θα στηρίζουν επιχειρήσεις εναλλακτικού τουρισμού όπως καταδύσεις, σερφ, ιστιοπλοΐα, ιππασία, ορειβασία, σπα, αγροτουρισμός κ.λπ. Ο στόχος είναι διπλός. Αφενός η προσέλκυση ανθρώπων που σέβονται και αναζητούν να γνωρίσουν τον τόπο που επισκέπτονται και αφετέρου η σταδιακή δημιουργία προϋποθέσεων για επιμήκυνση της εξαιρετικά μικρής τουριστικής μας περιόδου. Ας μην παραβλέπουμε το γεγονός ότι ο τουρισμός αποτελεί τον πιο εύκολο τρόπο «εξαγωγής» των τοπικών προϊόντων, αρκεί πρώτον να προσελκύονται τουρίστες από το εξωτερικό, και δεύτερον να ενισχυθεί σημαντικά η σύνδεση των τουριστικών επιχειρήσεων με τους τοπικούς παραγωγούς (όχι μόνο αγροκτηνοτροφικών προϊόντων). Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέψουμε το θέμα της στήριξης των ενεργειακών κοινοτήτων. Οι τοπικές κοινωνίες των νησιών μας οφείλουν να συμμετέχουν ενεργά στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και πρωτοπόρο ρόλο σε αυτό μπορούν να διαδραματίσουν οι «μεγάλοι παίκτες» ορισμένων νησιών όπως οι ενώσεις συνεταιρισμών. Η (σχετικά) χαμηλή μέγιστη παραγόμενη ισχύς λόγω της μη σύνδεσης των νησιών μας με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο δεν πρέπει να μας αποθαρρύνει. Η δημιουργία αυτών των σχημάτων και η ολοκλήρωση των πρώτων επενδύσεών τους απαιτεί χρόνια. Ο ΑΔΜΗΕ στο τέλος της τρέχουσας δεκαετίας θα έχει ολοκληρώσει την σύνδεση των νησιών με την ηπειρωτική Ελλάδα και δεν θα υπάρχουν πλέον οι περιορισμοί της μέγιστης ισχύος. Την στιγμή εκείνη, εάν οι τοπικές κοινωνίες δεν είναι έτοιμες να εκμεταλλευθούν την συγκυρία, ενδεχομένως θα το κάνουν άλλοι που δεν θα έχουν καμία σχέση με την Περιφέρειά μας αλλά και καμία ευαισθησία για το φυσικό της περιβάλλον.

Κατά τις τελευταίες προγραμματικές περιόδους, κυρίαρχο στοιχείο των αξόνων του ΠΕΠ που απευθύνονται στις επιχειρήσεις είναι η καινοτομία.
Δεν αμφισβητεί κανείς ότι μια καινοτόμα επιχείρηση θα πάει μπροστά, θα προοδεύσει, θα φέρει καλά οικονομικά αποτελέσματα και κέρδη. Ούτε αμφισβητείται ότι η ενσωμάτωση μιας καινοτομίας σε μια επιχείρηση είναι ικανή να της αλλάξει ριζικά την πορεία της, μερικές φορές να την απογειώσει.
Όμως, αυτό αφορά ένα μικρό ποσοστό των επιχειρήσεων του Βορείου Αιγαίου και της κάθε περιοχής. Νομίζω, λοιπόν, ότι η εστίαση των Περιφερειακών προγραμμάτων στην εσνωμάτωση της καινοτομίας στις επιχειρηματικές διεργασίες, όσο καλή και να είναι, δεν αγγίζει την πλειοψηφία των τοπικών επιχειρήσεων.
Η μεγάλα μάζα των επιχειρήσεων είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις, που αγωνίζονται να επιβιώσουν, παρόλο που στην πλειοψηφία τους παράγουν ποιοτικά προϊόντα (ή υπηρεσίες) απευθυνόμενες στην τοπική αγορά του κάθε νησιού και αναγκαστικά εξαρτώμενες από αυτήν. Για το λόγο αυτό, οι οποιεσδήποτε οικονομικές κρίσεις λειτουργούν σαν ντόμινο, μεταφέρονται από τον ένα κλάδο στον άλλο και τελικά οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερη ύφεση, όταν παρουσιάζονται.
Κύριο χαρακτηριστικό της μεγάλης μάζας των επιχειρήσεων είναι η παντελής έλλειψη εξωστρέφειας. Εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων επιχειρήσεων που διαθέτουν ένα εξαιρετικό προϊόν, ικανό από μόνο του να αποτελέσει το όχημα για την εξάπλωση της επιχείρησης πέρα από τα στενά όρια της τοπικής αγοράς, οι υπόλοιπες επιχειρήσεις αδυνατούν να το κάνουν, για πολλούς λόγους.
Θεωρώ ότι οι σημαντικότεροι λόγοι που εντείνουν την εσωστρέφεια των επιχειρήσεων του Βορείου Αιγαίου είναι:
α) Το πολύ μικρό μέγεθος τους,
β) Η μικρή ανταγωνιστικότητα τους, προερχόμενη κυρίως από το υψηλό κόστος παραγωγής λόγω της απουσίας οικονομιών κλίμακας.
γ) Η έλλειψη γνώσεων marketing,
δ) Η απειρία σχετικά με τα αναγκαία βήματα που πρέπει να κάνει μια επιχείρηση για να προσεγγίσει ξένες αγορές, είτε στην Ελλάδα, είτε στο εξωτερικό.
Η απειρία ιδιαίτερα είναι εκείνη που προκαλεί και «κακά» παραδείγματα ή παραδείγματα «προς αποφυγήν» από εκείνους που τολμούν να ξεφύγουν από τη σίγουρη και ασφαλή τοπική αγορά. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις επιχειρήσεων που έπαθαν μεγάλες ζημιές στην προσπάθεια τους να προσεγγίσουν απομακρυσμένες αγορές, στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό.
Νομίζω, λοιπόν, ότι πρέπει να δοθεί μια ιδιαίτερη βαρύτητα στην ενίσχυση της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με διάφορους τρόπους:
α) Ενίσχυση clusters επιχειρήσεων, προκειμένου να προωθούν τα προϊόντα τους ή ακόμα και να κάνουν ενέργειες με σκοπό τη μείωση του κόστους παραγωγής και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τους. Αυτό θα μπορούσε να ισχύει ακόμα και στις τουριστικές επιχειρήσεις, όπου εκτός της δικής τους προβολής, απαιτείται και η προβολή του προορισμού και είναι μάταιο να περιμένουν ότι αυτό μπορεί να γίνει με πρωτοβουλία δημόσιων φορέων. Θα μπορούσαν, λοιπόν, κάποιες επιχειρήσεις να δημιουργούν ένα cluster, με σκοπό την προβολή ενός νησιού ή ακόμα και μιας περιοχής του ή ενός είδους θεματικού τουρισμού στο συγκεκριμένο νησί.
β) Την χρηματοδότηση ενεργειών κατάρτισης με στόχο την προώθηση της εξωστρέφειας, αλλά και τη διενέργεια και άλλων εκδηλώσεων (ημερίδων, προβολή καλών πρακτικών, δημιουργία βάσης πληροφοριών κ.λ.π.) προκειμένου να μεταφέρονται γνώσεις ή/και πληροφορίες στους ενδιαφερόμενους.
γ) Την ενίσχυση συγκεκριμένων επιχειρηματικών σχεδίων διεύρυνσης της αγοράς - στόχου, όπου μπορούν να περιλαμβάνονται και δαπάνες coaching για αυτό, π.χ. κάποια επιχείρηση θέλει να επεκταθεί εκτός από την τοπική αγορά σε τρεις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας ή σε μια χώρα του εξωτερικού. Πολλές φορές επιχορηγούνται η συμμετοχή σε εκθέσεις ή διαφημιστικές ενέργειες, αλλά με κάποιο τρόπο που να επιτρέπει ακόμα και να είναι αποσπασματικές. Δεν θεωρώ ότι αυτό το μοντέλο είναι καλό. Καλύτερο θα ήταν να κατατίθεται ένα συγκεκριμένο πλάνο επέκτασης της αγοράς, με συγκεκριμένες ενέργειες και χρονοδιάγραμμα και να ελέγχεται όσον αφορά την επίτευξη των στόχων. Στο επιχειρηματικό σχέδιο θα μπορούν να περιλαμβάνονται και ενέργειες για την μείωση του κόστους παραγωγής και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, δαπάνες για την πιστοποίηση της ποιότητας ή της υγιεινής τροφίμων, δαπάνες για την βελτίωση της εικόνας των προϊόντων ή των συσκευασιών τους κ.λ.π.

Εκτιμούμε ότι στο πλαίσιο των ειδικών για την Επιχειρηματικότητα & την Καινοτομία δράσεων που θα σχεδιαστούν για να χρηματοδοτηθούν θα πρέπει να ληφθούν υπόψη / να προβλεφτούν τα εξής:
 Διασύνδεση του τοπικού επιχειρηματικού δυναμικού με τους φορείς γνώσης και ανάπτυξης καινοτομίας.
 Εισαγωγή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. (Ανάπτυξη της προσφοράς προϊόντων και υπηρεσιών ΤΠΕ).
 Δημιουργία και ενίσχυση της λειτουργίας δομών υποστήριξης της επιχειρηματικότητας (Incubators, Co-working Spaces, Business Centers, κτλ).
 Ενίσχυση των τοπικών επιχειρήσεων για ανάπτυξη και εισαγωγή καινοτομιών.
 Ενίσχυση της αποδοτικής και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας.
 Ανάπτυξη κινήτρων (θεσμικών, οικονομικών, κα) για τη δημιουργία συνεργατικών σχημάτων από τους φορείς της τοπικής επιχειρηματικότητας.
 Δημιουργία μηχανισμού στήριξης της Επιχειρηματικότητας στον οποίο θα μετέχουν και οι Φορείς της Τοπικής Επιχειρηματικότητας και όχι μόνο στελέχη δημοσίων οργανισμών.
 Δημιουργία Οικονομικού & Κοινωνικού Παρατηρητηρίου.
 Βελτίωση συνδεσιμότητας ανάμεσα στα νησιά και την ηπειρωτική Ελλάδα (πολιτικά και οικονομικά κέντρα), καθώς και ανάμεσα στη νησιά της ΠΒΑ.
 Δημιουργία υποδομών / δικτύων 5 G.
 Ανάπτυξη δράσεων κατάρτισης, συμβουλευτικής και πιστοποίησης προσόντων (με ειδική στόχευση σε επιχειρηματικές και επαγγελματικές δραστηριότητας της νέας οικονομίας - ΤΠΕ, κτλ).
 Περαιτέρω ανάπτυξη του θεσμικού πλαισίου που διέπει τις δράσεις της κοινωνικής οικονομίας.
 Αποτελεσματική σύζευξη της ζήτησης εργασίας με τη προσφορά εργασίας. Εκσυγχρονισμός των θεσμών και των Υπηρεσιών σύζευξης της προσφοράς και της ζήτησης εργασίας.
 Δημιουργία Μόνιμων Χρηματοδοτικών Εργαλείων για την υποστήριξη των περιφερειακών ΜΜΕ {π.χ. ‘‘Αναπτυξιακό Ταμείο Βορείου Αιγαίου’’ το οποίο θα διαθέτει: (i) Ταμείο Εγγυήσεων, (ii) Ταμείο Δανειοδοτήσεων & (iii) Ταμείο Μικροπιστώσεων & Εγγυητικών Επιστολών και το οποίο θα διαθέτει και την δυνατότητα της μόχλευσης των κεφαλαίων του}. Όσον αφορά τη δημιουργία του "Αναπτυξιακού Ταμείου Βορείου Αιγαίου" το Επιμελητήριο Λέσβου έχει κάνει σημαντική "προεργασία" και για αυτό εκτιμούμε ότι θα ήταν σκόπιμη μια συνάντηση εργασίας με την ΕΥΔΕΠ της ΠΒΑ με αποκλειστικά αυτό το αντικείμενο.
 Δημιουργία υποδομών ενίσχυσης της Επιχειρηματικότητας {Επιχειρηματικά & Τεχνολογικά Πάρκα}. Ο Νόμος 3982/2011 "Απλοποίηση της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων και επιχειρηματικών πάρκων και άλλες διατάξεις" όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα καθορίζει το πλαίσιο δημιουργίας και λειτουργίας των Επιχειρηματικών Πάρκων στην Ελλάδα. Για τη πόλη της Μυτιλήνης ειδικότερα και για το νησί της Λέσβου γενικότερα, αποτελεί ζήτημα ύψιστης προτεραιότητας η δημιουργία επιχειρηματικού πάρκου εκτός της πόλης της Μυτιλήνης, στο οποίο θα μεταφερθούν όλες οι οχλούσες δραστηριότητες και εντός του οποίου θα αναπτυχθούν, βιοτεχνικές και άλλες επιχειρηματικές δράσεις. Όσον αφορά τη δημιουργία του "Επιχειρηματικού Πάρκου Μυτιλήνης" το Επιμελητήριο Λέσβου έχει κάνει σημαντική "προεργασία" (π.χ. εύρεση οικοπέδου το οποίο σύμφωνα και με το ΓΠΣ της πόλης της Μυτιλήνης δύναται να γίνει "Επιχειρηματικό Πάρκο") και για αυτό εκτιμούμε ότι θα ήταν σκόπιμη μια συνάντηση εργασίας με την ΕΥΔΕΠ της ΠΒΑ με αποκλειστικά αυτό το αντικείμενο. Στην συνάντηση αυτή θα πρέπει εκτός των άλλων να συζητηθεί η συμμετοχή των τοπικών φορέων στη ίδρυση και στη δημιουργία του Επιχειρηματικού Πάρκου, η χρηματοδότηση των έργων υποδομής, (πόροι ΠΕΠ, πόροι ΕΠΑνΕΚ, εθνικοί πόροι, κτλ), κτλ. Εκτιμούμε ότι εάν δεν γίνει άμεσα αυτή η συνάντηση, τότε αυτή θα δυστυχώς θα πρέπει να αναβληθεί για τη στιγμή που θα συζητάμε το σχεδιασμό της μεθεπόμενης Προγραμματικής Περιόδου.

Ο ορισμός της καινοτομίας είναι συνδεμένος με το επιπέδο ωριμότητας της επιχειρηματικής κοινότητας κάθε περιοχής. Είναι προφανές ότι η απόσταση ανάμεσα στη περιοχή μας και την ΕΕ όσο αφορά στον εννοιολογικό προσδιορισμό της καινονοτομίας είναι πολύ μεγάλη. Αντιλαμβανόμαστε σειρά επενδυτικών πρωτοβουλίων ως Καινοτομίες στη παραγωγή ή στην οργάνωση των επιχειρήσεων που αποτελούν κοινό τόπο για τις ΜΜΕ στην ΕΕ εδώ και πολλά χρόνια. Όμως, αυτή η διαπίστωση δεν μπορεί να είναι περιοριστική για τις επιχειρήσεις της ΠΒΑ. Η αξιολόγηση των σχετικών πρωτοβουλιών θα πρέπει να λάβει υπόψη της ότι η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και τρόπων οργάνωσης από τις ΜΜΕ απαιτεί χρόνο και ανθρώπους και είναι εφικτή σε συνεχιζόμενα στάδια και φάσεις.
Η ενσωμάτωση καινοτομιών, τεχνολογικών και οργανωτικών, προϋποθέτει την διαθεσιμότητα οικονομικών πόρων αλλά κυρίως ζητά εξειδικευμένα στελέχη με σημαντικές επαγγελματικές εμπειρίες και ισχυρό ακαδημαϊκό υπόβαθρο.
Η θέσπιση γενναίων κινήτρων για την προσέλκυση επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού θα αποτελούσε βοήθεια κρίσιμης σημασίας για τις επιχειρήσεις της ΠΒΑ που επιθυμούν να επενδύσουν στην ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, νέων τρόπων οργάνωσης και νέων ιδεών με σκοπό πάντα την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Η δέσμευση σημαντικών πόρων για έργα που στοχεύουν σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες λαμβάνοντας υπόψη τον προσαρμοσμένο προσδιορισμό της καινοτομίας και την έλλειψη στελεχών θα αποτελέσει ανεκτίμητη βοήθεια για όλους τους εμπλεκόμενους.

Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με ταυτόχρονη παρουσία σε έξι νησιά του Αιγαίου, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των τοπικών κοινωνιών της Περιφέρειας του Νοτίου και κυρίως του Βορείου Αιγαίου. Μεταξύ των προτεραιοτήτων του, έχει εγγράψει τη βιώσιμη κοινωνικό-οικονομική ανάπτυξη του Αρχιπελάγους, το οποίο συστηματικά υπηρετεί, μέσω της ακαδημαϊκής παραγωγής νέας γνώσης, της ερευνητικής δράσης υψηλού επιπέδου, αλλά και της εν γένει λειτουργίας του.
Υπό αυτό το πρίσμα, επί μέρους στόχοι του ιδρύματος είναι η ενίσχυση των συνεργασιών και η εξωστρέφεια, η ενδυνάμωση του ερευνητικού δυναμικού και των υποδομών, η συμβολή στην αποτελεσματική εφαρμογή εθνικών και περιφερειακών πολιτικών, αλλά και η διάχυση και αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, με έντονα τα χαρακτηριστικά της ανοικτής επιστήμης και της καινοτομίας. Οι συγκεκριμένοι στόχοι εξάλλου αποτελούν και τις προϋποθέσεις ανάπτυξης και υλοποίησης πρωτοβουλιών για την υποστήριξη της κοινωνίας, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα σε δραστηριότητες ενίσχυσης της αγοράς και της επιχειρηματικότητας στο Βόρειο Αιγαίο.
Ενδεικτικές δράσεις οι οποίες εξυπηρετούν τη στοχοθεσία αυτή είναι η λειτουργία γραφείου μεταφοράς τεχνολογίας, η διαχείριση πνευματικής ιδιοκτησίας, η δημιουργία κέντρου ανοικτών δεδομένων για το Αιγαίο κ.α. όπου κοινή συνισταμένη αυτών είναι η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων ερευνητικών έργων και των παρεχόμενων υπηρεσιών που βασίζονται στους τρεις κεντρικούς πυλώνες του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ήτοι την εκπαίδευση, την έρευνα και τον αναπτυξιακό ρόλο του ιδρύματος.
Ειδικότερα, σχετικά με τη μεταφορά τεχνολογίας και τη σύνδεση των ερευνητικών αποτελεσμάτων με την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, κρίνεται απαραίτητη η δικτύωση και συνέργεια των Φορέων του Βορείου Αιγαίου. Κεντρική θέση σε ένα τέτοιο δίκτυο κατέχουν οι επιχειρηματικοί φορείς, όπως τα Επιμελητήρια, αλλά και η ίδια η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου με σημείο αναφοράς το γραφείο μεταφοράς τεχνολογίας.
Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου έχει προχωρήσει ήδη από τον Ιούνιο του 2020 στην ίδρυση Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας και Τεχνογνωσίας (ΓΜΤ2) με σκοπό να λειτουργήσει σταδιακά ως προ-επιταχυντής (pre-accelerator), υπεύθυνος δηλαδή για την μετατροπή της ιδέας σε προϊόν. Από το στάδιο της Επιχειρηματικής Ανακάλυψης μέχρι την ανάπτυξη προϊόντων, βασικές συνιστώσες αποτελούν η κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων, των ευρεσιτεχνιών, των πιστοποιητικών υποδείγματος χρησιμότητας, ο σχεδιασμός και η επώαση επιχειρηματικών σχεδίων, η αναζήτηση χρηματοδότησης και χρηματοδοτικών εργαλείων, η προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών. Προκειμένου να πραγματοποιηθούν όλα αυτά, είναι απαραίτητη η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.. Σε αυτή την κατεύθυνση θα είχε ενδιαφέρον η καταγραφή του συνόλου των επιχειρηματικών μονάδων των νησιών του Βορείου Αιγαίου, η δημιουργία συνδέσμου χρηματοδοτικών πόρων όπως και η συνεργασία με τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ), προκειμένου να αναπτυχθεί στο Βόρειο Αιγαίο ένα παράρτημα του ΟΒΙ, το οποίο σε δεύτερη φάση θα μπορούσε να διασυνδεθεί απευθείας και με το European Patent Office.
Στα παραπάνω είναι σημαντικό να τονίσουμε και την οικονομική ενίσχυση των βιομηχανικών διδακτορικών, η οποία εξάλλου βρίσκεται στην ατζέντα του Υπουργείου Ανάπτυξης και του Υπουργείου Παιδείας, τα οποία θα μπορούσαν να συμβάλλουν πολλαπλά στην ανάπτυξη προϊόντων σε τομείς που δραστηριοποιούμαστε ερευνητικά. Μία επένδυση στα βιομηχανικά διδακτορικά θα ήταν καταλυτική στην ανάπτυξη της αγοράς και της καινοτόμας επιχειρηματικότητας των νησιών, καθώς τα οικονομικά οφέλη που επιφέρει αποδεικνύεται ότι είναι πολλαπλάσια για όσους πιστέψουν σε αυτή.
Το προβλεπόμενο κόστος για τις παραπάνω ενέργειες δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο, κρίνεται όμως ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση της απαραίτητης μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας και την τόνωση της επιχειρηματικότητας και καινοτομίας στην Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου.

Η καινοτομία και η έξυπνη εξειδίκευση, αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την ανάπτυξη της υγιούς επιχειρηματικότητας στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Η Περιφέρεια έχει πολύ δρόμο να διανύσει για να φτάσει σε σημείο σύγκρισης με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές Περιφέρειες, σε σημείο η σύγκλιση να μοιάζει πλέον αδύνατη. Δυστυχώς η κατάσταση αυτή οδηγεί στην “έξοδο” πολλούς νέους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν την κατάρτιση και με συγκεκριμένα εφόδια θα μπορούσαν να κρατήσουν το τιμόνι νεοφυών και μη επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων και να τις οδηγήσουν επιτυχώς στη νέα εποχή. Συνεπώς παρατηρείται το φαινόμενο από τη μια τα άτομα που μπορούν να καινοτομήσουν αποχωρούν προς εύρεση καταλληλότερου περιβάλλοντος και συνθηκών και παράλληλα οι υφιστάμενες επιχειρήσεις δυσκολεύονται στο να βρουν τους κατάλληλους ανθρώπους, που θα τους δώσουν το πλεονέκτημα στο ολοένα ανταγωνιστικότερο περιβάλλον. Οι πολύ μικρού μεγέθους (ατομικές ή το πολύ δυο-τριών μελών) επιχειρήσεις που ως επί το πλείστον δραστηριοποιούνται στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, όπως και η χωροθέτηση/διασπορά τους στα νησιά, δεν διευκολύνουν την επένδυση στην καινοτομία. Θα πρέπει να δοθούν ισχυρά κίνητρα για συμπράξεις επιχειρήσεων, για επέκταση των τομέων δραστηριότητας τους και για συνδυασμό των δράσεών τους. Η ψηφιακή εποχή και η ανάπτυξη του 5G, θα μπορούσε να συμβάλει καθοριστικά προς την κατεύθυνση αυτή, με λειτουργίες που δεν είχαμε φανταστεί ως τώρα. Δυστυχώς όμως, το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον της ελληνικής οικονομίας, δεν παρέχει τα εχέγγυα για γενναίες αποφάσεις και δεν εμπνέει ακόμη την απαραίτητη εμπιστοσύνη, παρόλο που το φαινόμενο της ψηφιακής μετάβασης και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης επιταχύνθηκε στη μετά-covid εποχή, με θετικά βήματα που δεν είχαν πραγματοποιηθεί για δεκαετίες, φέρνοντας πιο κοντά απομακρυσμένες περιφέρειες όπως αυτή του Βορείου Αιγαίου. Ένα βασικό σημείο που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι η ελληνική κοινωνία δεν υστερεί σε καινοτόμες ιδέες, αλλά στην εφαρμογή τους, γεγονός το οποίο μας οδηγεί στην άποψη ότι θα πρέπει οπωσδήποτε να καλλιεργηθεί η απαραίτητη επιχειρηματική κουλτούρα. Η επιτυχία του εγχειρήματος έγκειται στο «πάντρεμα» της έρευνας με την επιχειρηματικότητα. Ενδεικτικές προτάσεις προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά και για την αντιμετώπιση των παραπάνω ουσιαστικών προβλημάτων είναι οι εξής:
Παροχή κινήτρων στις επιχειρήσεις που επενδύουν στην καινοτομία (διαδικασιών, προϊόντων, υπηρεσιών κλπ) και παροχή ισχυρών κινήτρων για συμπράξεις και συνεργασίες. Τα παραπάνω θα πρέπει να περιλαμβάνουν και συνεταιρισμούς ειδικών κοινωνικών ομάδων, αγροτικούς συλλόγους, ενεργειακές κοινότητες, αλλά και νέες μορφές επιχειρήσεων με στόχο την εφαρμογή καινοτόμων ιδεών, οι οποίες θα πρέπει να τυγχάνουν ειδικής μεταχείρισης για ορισμένο χρονικό διάστημα, από την πολιτεία.
Χρηματοδοτικά εργαλεία άμεσα προσβάσιμα από τις επιχειρήσεις που θέλουν να καινοτομήσουν και φοροελαφρύνσεις, ειδικά για την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.
Θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε πλήρως την ύπαρξη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το οποίο έχει τη δυνατότητα να ηγηθεί των παραπάνω προσπαθειών, επικοινωνώντας με τις τοπική επιχειρηματικότητα και τους θεσμικούς φορείς, ώστε να αποτελέσει έναν σημαντικό ερευνητικό κόμβο στο ευρωπαϊκό ερευνητικό οικοσύστημα, με άμεση επιρροή και σύνδεση με την τοπική κοινωνία (δυνατότητα χρήσης υποδομών του Πανεπιστημίου με όλους τους πρόσφορους τρόπους, καινοτόμες συνεργασίες με φορείς, άμεση αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας από επιχειρήσεις κα).
Θα πρέπει να ενισχυθούν με προσωπικό και να τονωθούν επιχειρησιακά θεσμοθετημένοι φορείς όπως το Τεχνικό Επιμελητήριο, το Εμπορικό Επιμελητήριο, το Οικονομικό Επιμελητήριο και άλλοι, οι οποίοι γνωρίζοντας τις τοπικές συνθήκες και ευρισκόμενοι σε συνεχή επαφή με την τοπική κοινωνία, θα επιφορτιστούν με το δύσκολο έργο της προώθησης των αρχών προς την κατεύθυνση της καινοτομίας/έρευνας/έξυπνης εξειδίκευσης, ώστε να μπορούν να γίνουν κατανοητές από όλους, αλλά και της παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών προς εξωτερικούς οργανισμούς/επιχειρήσεις και της συμβολής με κάθε πρόσφορο τρόπο προς την κατεύθυνση της καινοτομίας (πχ εκπαίδευση στελεχών επιχειρήσεων σε ειδικά προγράμματα για να αναπτυχθούν Τεχνικές & Προσωπικές Ικανότητες).
Ιδιαίτερη έμφαση θα μπορούσε να δοθεί στην τοπική αυτοδιοίκηση, όπου φαίνεται να υπάρχουν τεράστια περιθώρια βελτίωσης και υιοθέτησης καινοτομιών.

Κωνσταντίνος Φ. Βατούσης
Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Γενικός Γραμματέας ΤΕΕ ΒΑ